Bijgewerkt op 30 oktober 2020
Ja, geef het maar toe. Ook jij vindt clowns eng. Dat is helemaal niet irreëel of overdreven. Dat wordt het pas als je coulrofobie hebt. Maar een unheimisch en argwanend gevoel bij clowns is heel normaal. Zelfs noodzakelijk. Ik zal je uitleggen waarom.
Je kunt dit blogartikel ook als video bekijken:
Pennywise
Het is niet de schuld van Stephen King, zal ik je alvast verklappen. Hoewel Pennywise er natuurlijk ook niet echt aan bij heeft gedragen om de angst voor clowns te verminderen. Clowns in horrorfilms zijn zo eng omdat ze voortborduren op een angst die er diep vanbinnen al zit.
De verklaring zit ‘m er ook niet in dat ‘een circus een overload aan onwerkelijke dingen is, waarvan kinderen overweldigd raken’, zoals Quest beweert. En dat een ‘clown een volwassene is die zich als een kind gedraagt’, wat verontrustend zou zijn voor kinderen. Pertinente onzin.
Reptielenbrein
Nee, de reden dat we clowns zo eng vinden zit veel dieper. Het slaat terug op ons reptielenbrein, dat ons in staat stelt om onder uitdagende omstandigheden te overleven. Het heeft alles te maken met het communiceren van emoties. Wij mensen zijn emotionele wezens. We herkennen emoties bijna met onze ogen dicht. En zo niet, dan hebben we een probleem.
Blijdschap, verdriet, woede, angst. In het dagelijks leven ‘lezen’ we doorlopend gezichten om in te kunnen schatten wat de mensen om ons heen voelen, nodig hebben of gaan doen. Zelfs als mensen gewoon ‘informatie overdragen’, gebruiken we visuele cues en tonaliteit om te achterhalen hoe we de boodschap moeten interpreteren.
Onveranderlijke emotie
Hoe zit dat dan met clowns? Welnu, de meeste clowns zijn wit geschminkt, met blauw of zwart om hun ogen en een rode, maniakale grijns. Zijn emotie staat onveranderlijk in zijn gezicht gehouwen.
Ons brein ontvangt signalen die moeilijk te interpreteren zijn. Een clown is onbetwist een ‘mens’. Hij heeft armen, benen, een gezicht. De vorm is herkenbaar, maar de emoties wijken af.
Is deze persoon gewoon permanent extatisch? Of klopt er iets niet…? Voor jouw reptielenbrein is weinig beangstigender dan een onnatuurlijke lach. Want als die onnatuurlijk is, dreigt er gevaar.
Nét niet echt
Om dezelfde reden zijn ‘echt’ lijkende poppen ook zo eng. De pop lijkt op een mens, maar er is iets wat ons verontrust. Daarom is het ook zo moeilijk om virtuele mensen ‘echt’ te laten lijken. Bijvoorbeeld in films of in videogames. We zijn als mensen ongelooflijk gevoelig voor gezichtsuitdrukkingen. Als emoties op het gezicht of blikken in ogen ook maar een klein beetje afwijken van wat we herkennen, dan slaat ons beschermende brein alarm.
De onvoorspelbare enge clown
Hier komt nog bij dat een clown zich onvoorspelbaar en tegen de sociale conventies in gedraagt. Niemand weet precies wat hij gaat doen, net als de dronkelap ’s avonds op straat of de zwerver in de metro. We zijn daardoor op ons hoede voor onverwachte gebeurtenissen.
Een clown met op z’n minst argwaan bekijken is dus heel natuurlijk. En angst ligt daar heel dichtbij.
Hoe zit dat met communicatie?
Wat kun je hiervan leren over communicatie? Dat emoties ongelooflijk belangrijk zijn bij het overdragen van je boodschap. Ook als je iets wilt verkopen. Of dat nu in geschreven of gesproken tekst op je website is, in video’s of op foto’s. En dan zorg je er maar beter voor dat die emoties duidelijk herkenbaar en authentiek zijn.
O, en wat je ook doet: doe voor de zekerheid maar niets met clowns. Ook McDonald’s heeft dat door en haalt zijn mascotte op steeds meer plekken weg. Ik ben bang dat het met clowns nooit meer goed komt.
Schep je er juist genoegen in om te griezelen bij de aanblik van enge clowns? De nieuwe film IT – een remake van die uit 1990 – draait vanaf aanstaande donderdag 7 september in de bioscopen. De trailer hieronder is voor eigen risico!
Beeld: YouTube