Bijgewerkt op 10 november 2020
We kunnen zinnen in de bedrijvende vorm zetten of in de lijdende vorm. In de actieve vorm hebben we een duidelijk onderwerp dat handelt, de passieve vorm verhult juist wie iets doet.
In cursussen en op school leren we dat we constructies van ‘worden’ en ‘zijn’ moeten vermijden. En dat is vaak ook een goed advies.
- Zinnen in actieve vorm lezen makkelijker, spreken meer aan en zijn duidelijker over wie wat doet.
- Passieve zinnen staan vaak gelijk aan vaag en ambtelijk taalgebruik.
Maar de lijdende vorm is niet altijd slecht. In sommige gevallen is het nuttig dat we ‘m hebben!
In mijn werk probeer ik zo veel mogelijk de bedrijvende vorm te gebruiken. In de blogartikelen op mijn copyblog en ook in de teksten die ik voor mijn klanten schrijf.
Ik adviseer het ook aan mijn klanten. De actieve vorm is in veel gevallen de beste vorm om iets op te schrijven of te zeggen.
Sommige mensen zijn wat schuw om ‘ik’ of ‘wij’ in teksten te gebruiken. Ik niet. Het dwingt je om goed na te denken over wie wat zegt en waarom. Je schrijft meer to-the-point en duidelijker.
Wanneer kies je de lijdende vorm?
Maar wanneer is de lijdende vorm nu een goede keuze? In het algemeen kunnen we hiervoor twee gevallen aanduiden.
- Wanneer we de focus van de zin willen verleggen.
- Wanneer onbekend, ongewenst of irrelevant is wie de handeling heeft gepleegd.
1. Wanneer je de focus in de zin wilt verleggen
‘Deze bloedspannende thriller is geschreven door Edward Hendriks.’ Het gaat in deze zin niet om Edward Hendriks, maar om de ‘bloedspannende thriller’.
‘Onze nieuwe website werd gemaakt door Doyoucopy.’ Wie de site maakt is minder belangrijk dan dat er een nieuwe website is. Als schrijver wil je bij deze opzet specifiek iets centraal stellen.
2. Wanneer onbekend, ongewenst of irrelevant is wie de handeling heeft gepleegd
‘Vannacht werden weer twee auto’s in brand gestoken.’ Het gaat erom dat twee auto’s in vlammen zijn opgegaan. Niet om schuldigen aan te wijzen. Mogelijk is niet bekend wie het heeft gedaan. Mogelijk is ook dat de schrijver van het artikel het niet gewenst vindt om schuldigen aan te wijzen.
Nog een voorbeeld. ‘De Brexit wordt de Britten niet in dank afgenomen.’ Door wie? Misschien door de Europese machthebbers. Of door de andere lidstaten. Dat blijft hier onduidelijk.
Er zijn nog meer gevallen waarin je de lijdende vorm prima kunt gebruiken. Als afwisseling op veel actieve zinnen, bijvoorbeeld. Of omdat een onpersoonlijke stijl beter aansluit op de zin ervoor of op de hele tekst.
Kies niet voor veilig
Je moet er echter voor waken de lijdende vorm te kiezen omdat die zo lekker veilig is. De Grootse Schrijver Stephen King zei hierover het volgende: timide schrijvers houden van de lijdende vorm om dezelfde reden als timide mensen houden van passieve partners.
“I think timid writers like them for the same reason timid lovers love passive partners. The passive voice is safe. There is no troublesome action to contend with; the subject just has to close its eyes and think of England, to paraphrase Queen Victoria.
I think that unsure writers also feel the passive voice somehow lends their work authority, perhaps even a quality of majesty. If you find instruction manuals and lawyer’s torts majestic, I guess it does.”
Stephen King
Soms is de lijdende de beste vorm
Ook ik gebruik af en toe de lijdende vorm. Dat kan prima – en is in sommige gevallen zelfs te verkiezen boven de bedrijvende vorm – als je je maar bewust bent waarom je voor het een of het ander kiest.
Kortom: een bewust gekozen lijdende vorm? Niks mis mee.
Foto: Pixabay.