Ik ben weer aan het schrijven gegaan. Nu schrijf ik eigenlijk elke dag, maar met ‘schrijven’ bedoel ik hier creatief schrijven. Het schrijfwerk dat ik doe voor mijn lol en waarvan ik niet weet of het ooit wat op gaat leveren.
Ik heb in het verleden een aantal boeken van romanlengte bij een traditionele uitgever gepubliceerd. Ik heb ook een aantal kortere verhalen zelf gepubliceerd.
Degenen die mij al wat langer volgen, weten dit wel. Mocht je hier meer van willen weten, dan verwijs ik je graag door naar mijn auteurswebsite: edwardhendriks.nl.
Kun je fictie schrijven met hulp van AI?
Fictie schrijven is een van de leukste dingen die er zijn (vind ik dan). Je hebt geen klant die over je schouder meekijkt, geen baas die vindt dat je er te veel uren in stopt en je mag alles helemaal zelf bepalen. Zelfs of je personages blijven leven of niet.
Nu is er de laatste maanden (jaren, al bijna) veel te doen om AI. Een paar jaar geleden nog leek een boek geschreven met AI science fiction, nu liggen er zat voorbeelden in de digitale boekwinkels (toegegeven, de meeste daarvan zijn niet de moeite waard).
In 2017 stelde ik in het bovenstaande blogartikel de vraag: gaan schrijfrobots straks ook het laatste exclusieve domein van de mens – zijn creativiteit – overnemen?
Inmiddels kunnen ze het, al zijn er nog wel steeds beperkingen. Er zijn schrijvers die er niets van moeten weten, maar er zijn ook schrijvers die benieuwd zijn naar alle nieuwe mogelijkheden.
Ik ben niet van de school dat ik een compleet boek door AI zou willen laten schrijven. Talloze voorbeelden laten zien dat je dan generieke ideeën en slappe plots krijgt.
Maar buiten dat: het is ook veel te leuk om te zelf te doen! En toch kun je ChatGPT (of concurrenten als DeepSeek, Claude, Perplexity, Grok enzovoorts) wel als een handig hulpmiddel inzetten en zo veel tijd en frustratie besparen.
Het begint met een goede prompt
Dit is al heel vaak gezegd, dus ik ga hier niet te veel over uitweiden, maar zeker voor creatief schrijven geldt dat goed ‘prompten’ essentieel is.
Hoe specifieker, hoe beter geldt vaak. Ik begin met het instrueren van de AI over de rol die ze aan moet nemen. Voor nieuw werk waar ik op dit moment mee bezig ben, heb ik ChatGPT gevoed met wat van mijn werk, zodat het in mijn toon en stijl kan schrijven. Ik heb daaraan toegevoegd dat ChatGPT een professionele redacteur bij een uitgeverij is die mijn werk kritisch en eerlijk moet beoordelen.
Je kunt AI ook goed vragen om jouw schrijfstijl te analyseren. Of om patronen te vinden in hoe jij schrijft. Dat werkt goed als al eerder werk hebt geschreven.
Hoewel ik niet heb gemerkt dat ChatGPT toegang heeft tot mijn werk (plottwists in mijn verhalen wist AI bijvoorbeeld niet op te noemen), heeft het taalmodel wel veel informatie van bibliotheken, flapteksten, recensies, Wikipedia en andere online bronnen.
Dus als iemand de plot in jouw verhaal verklapt in een blogpost, dan is er een gerede kans dat ChatGPT hem ook weet op te noemen.
Manieren om ChatGPT bij je creatieve schrijfwerk in te zetten
Het is leuk om zo een beetje met de AI van jouw keuze te spelen. Als je die goed voedt, zul je zien dat er in de nieuwste (betaalde) versies écht verbluffende antwoorden komen. Ik heb hier een paar manieren op een rij gezet hoe je ChatGPT & co kunt gebruiken om sneller, beter en met meer plezier een boek te schrijven.
Overigens is het aan te raden om verschillende AI’s hiervoor te testen. De één is soms wat beter in het onderwerp dan de ander en er is natuurlijk doorlopend veel ontwikkeling.
Ben je bang dat AI met jouw verhaal aan de haal gaat, dan kun je natuurlijk beter geen hele e-books uploaden. ChatGPT zegt er trouwens dit over:
Wilde ideeën voor een nieuw boek
Ik heb gevraagd om ideeën voor een nieuw verhaal, op basis van mijn eerdere werk. Er komen dan soms best wel wat dingen naar voren waar je iets meer kunt. Zeker als je de AI van tevoren goed hebt geïnstrueerd. Een verhaal waar ik nu mee bezig ben, borduurt voort op een idee dat ChatGPT mij aanreikte.
Zo kwam op mijn vraag om nieuwe ideeën voor verhalen, gebaseerd op mijn eerdere werk, ChatGPT met de volgende ideeën:
Hier zijn 6 gevarieerde plotideeën, geïnspireerd door de spanning, psychologie en mysterieuze elementen die in je eerdere werk voorkomen:
1. De Oversteek
Een groep mensen neemt de laatste pont over een uitgestrekt meer, maar eenmaal aan de overkant blijkt de wereld niet meer zoals ze die achterlieten. Geen bereik, geen andere mensen, alleen mist en een verlaten dorp met hun eigen namen op de grafstenen. Wat is hier gebeurd – of gaat het nog gebeuren?
2. Het Vlindereffect
Een journalist ontdekt dat een reeks mysterieuze sterfgevallen verband houdt met een experimenteel medicijn dat twintig jaar geleden is getest op kinderen in een weeshuis. De paar overlevenden lijken een ‘gave’ te hebben, maar er is iemand die koste wat kost wil voorkomen dat de waarheid boven tafel komt.
3. Schaduwstad
Een vrouw ontwaakt in een onbekende stad zonder te weten hoe ze daar is gekomen. Niemand lijkt haar te herkennen, behalve een mysterieuze vreemdeling die haar influistert: “Je mag niet vergeten wie je bent.” Naarmate ze de puzzelstukjes bij elkaar legt, ontdekt ze dat de stad een doolhof is van verloren zielen – en dat de uitgang een prijs heeft.
4. De Lijst
Een onbekende hacker publiceert een lijst met tien namen online, zonder uitleg. De eerste drie personen worden kort daarna vermoord. Als een jonge advocate ontdekt dat haar naam als nummer zeven op de lijst staat, moet ze uitzoeken wie de lijst heeft samengesteld – en waarom zij erop staat – voordat haar tijd om is.
5. Het Verloren Uur
Een man wordt wakker in zijn auto met een deuk in de bumper en bloed op zijn handen. Hij herinnert zich niets van de afgelopen zestig minuten. Terwijl hij probeert te achterhalen wat er is gebeurd, ontdekt hij dat er in die verloren tijd iemand is verdwenen – en dat alle sporen naar hem leiden.
6. De Vierde Verdieping
Een jonge vrouw trekt in een goedkoop appartement in een oud herenhuis. Ze merkt al snel dat niemand ooit op de vierde verdieping komt, zelfs de huisbaas niet. Maar ’s nachts hoort ze voetstappen en gefluister van boven. Wanneer ze besluit zelf te gaan kijken, vindt ze een deur met tientallen sloten – en iemand klopt van binnenuit.
Verschillende stijlen en invalshoeken, maar allemaal met een duister randje. Zit hier iets tussen wat je prikkelt?
Waar gaat het verhaal naartoe?
Ik schreef vervolgens een paar duizend woorden, voedde die aan ChatGPT en vroeg de AI toen waar het verhaal naartoe zou kunnen gaan. Meteen gaf ChatGPT een paar opties, die mij als schrijver opnieuw inspireerden.
Het werkt ook goed als je vastzit in een bepaalde gedachtengang. Deel je zorgen met de AI, plak je verhaal tot nu toe in de chatbox en je krijgt gegarandeerd een paar nieuwe inzichten. En niet te vergeten complimenten, waar je in dit stadium van je schrijfwerk ook weleens naar snakt.
Natuurlijk loopt de AI vaak wat te hard van stapel. Het is net een jonge hond die je nog moet leren hoe hij zich moet gedragen. Maar dat kun je ook gewoon aan hem meegeven:
- Ik vind dit niet realistisch. Het is een thriller, geen sci-fi.
- Misschien is dat een te groot cliché?
- Ik wel het geloofwaardig houden. Dit moet écht kunnen gebeuren.
- Zou het ook een meer voor de hand liggende reden kunnen zijn?
- En als we het nu eens zo aanpakken (voeg hier je eigen idee aan toe).
In veel gevallen zegt de AI dan: je hebt gelijk, ik heb er nog eens naar gekeken en je zou het ook zus en zo kunnen doen.
Een pakkende openingszin of slotzin bedenken
Als je al wat van het verhaal hebt geschreven, kun je ChatGPT ook vragen om je te helpen met een intrigerende openingszin, die je lezer meteen in het verhaal trekt. Hetzelfde geldt voor de slotzin.
Research voor je boek
Voorheen moest je je research bij elkaar googelen, maar door de chatfunctie van AI wordt dit een stuk makkelijker. Tijdens mijn verhaal moet ik bijvoorbeeld de werking van het navigatiesysteem van een exact model auto uit 2024 weten. Als je specifiek daarna vraagt, komt ChatGPT met een uitleg en naar bronnen op internet die het verhaal ondersteunen. Superhandig, als je het mij vraagt!
Verbeteren van teksten
Wil je een eerste versie van een hoofdstuk laten verbeteren, voer het dan gewoon aan ChatGPT en vraag wat hij (of zij?) ervan vindt en of-ie met verbeteringen kan komen.
Je ziet aan het bovenstaande voorbeeld dat ChatGPT met zowel fijne complimenten komt, als dat hij met goede verbetersuggesties komt. Ook spel- en grammaticafouten kan hij uit je eerste versie vissen, ook al is dat in dit stadium niet het belangrijkste.
Ook heel handig: met één korte instructie kun je dubbels aanhalingstekens in dialogen voor enkele laten vervangen.
Je kunt vragen stellen over je manuscript
Als schrijver zul je veel terugbladeren in je eigen verhaal. Hoe heette dat personages ook alweer, hoe zit dit eigenlijk en hoe heb ik het uiterlijk van die en die omschreven? Gezoek in je manuscript is typisch zo’n taak die AI met plezier voor je uitvoert. Je kunt ChatGPT & co ook prima een overzichtje laten maken van de personages en hun uiterlijkheden.
Een stuk herschrijven vanuit een ander perspectief
Ik heb in het verleden weleens een heel boek omschreven in een ander perspectief. Bijvoorbeeld van de eerste persoon (ik) naar de derde persoon (hij/zij). Dat is veel werk, omdat je als ik-figuur bepaalde dingen niet kunt zien. Je kunt ChatGPT vragen om dit soort vervelend schrijfwerk op zich te nemen. Natuurlijk moet je het wel goed controleren, maar dit is toch wel heel fijn.
Twee versies naast elkaar zetten
Je kunt ChatGPT 2 versies van een hoofdstuk naast elkaar laten zetten om ze zin voor zin met elkaar te vergelijken. Je kunt ook makkelijk hoofdstukken wisselen en invoegen, iets wat in Word toch altijd een beetje en gedoe is (ik werk voor mijn creatieve schrijfwerk overigens zelf met Scrivener).
Laat ChatGPT een flaptekst schrijven
Een promotionele flaptekst schrijven, die niet alles verklapt, maar wel intrigeert en als marketinginstrument te gebruiken is. ChatGPT kan dit goed, probeer het maar eens.
Vraag om ideeën voor de promotie van je boek
Ook met andere promotie-ideeën kan ‘Chappie’ je helpen. Zeker als je self-pubber bent (je geeft zelf boek uit in plaats van dat een uitgeverij dat voor je doet), moet je veel investeren in promotie, anders koopt niemand je boek. Op basis van de inhoud van je boek en je eventuele eerdere werk kan AI je helpen met de promotie. Ook ideeën die weinig of niets kosten, krijg je zo gemakkelijk.
Creëer een plottwist waarmee je de lezer op het verkeerde been zet
Soms weet je: het verhaal loopt een beetje vast. Het is saai geworden, je wordt er zelfs als schrijver al niet meer door geïnspireerd, hoe kan een lezer het dan nog spannend vinden?
Dat kan het moment zijn waarmee je met een plottwist alles op z’n kop zet. Vraag ChatGPT gerust om een paar ideeën die de lezer in verbijstering achter zullen laten.
Je kunt dit natuurlijk ook gebruiken om je ideeën te geven voor het einde van het verhaal.
Waar je mee moet oppassen
Wat dus goed werkt is AI inzetten om saai schrijfwerk van je over te nemen, zoals het spotten van inconsistenties en het verbeteren van fouten.
Ook kun je AI experimenten voor je laten uitvoeren door een perspectief te veranderen of een plottwist te testen. En je kunt AI je laten helpen als je vastzit in het verhaal door met suggesties te komen over hoe het verder zou kunnen gaan.
Maar er zijn ook zaken waar je mee moet oppassen als je besluit om met AI te gaan werken.
We hebben het al gehad over het delen van hele verhalen of e-books. Je moet je bedenken dat de AI deze teksten opslaat om ervan te leren. Misschien deelt hij de plot van je verhalen dan niet met anderen, maar hij verrijkt er wel zijn algoritme mee.
Ook hier gaat de oude internetwet op: als je er niet voor betaalt, ben je zelf het product.
Pas ook op met het delen van persoonlijke informatie. Je wilt niet dat deze op servers in de VS of in China of waar dan ook komt te staan. En ja, als je niet wilt dat AI iets over jouw verhaal te weten komt, dan kun je het maar beter ook niet aan de chatbot voeden.
Waar je ook voor moet oppassen is dat je met minimale aansturing AI je verhalen of verslagen laat schrijven. Een eerste concept door AI laten doen is altijd risicovol. Je moet er zelf de frisse ideeën, je kennis en je onderzoek in steken. Zonder context ziet AI er vrijwel altijd als AI uit. En dat wil je niet (en je lezers ook niet).
Ergens laat AI nog altijd steekjes vallen. Zo kwam ik er in mijn chat over een nieuw verhaal achter dat ChatGPT de achtergrond van een personage had veranderd, het perspectief van de eerste persoon naar de derde persoon had gewijzigd en zelfs een keer een naam had veranderd.
Natuurlijk zijn dit zaken die een schrijver van vlees en bloed zelf ook kunnen overkomen, maar bij een computer ga je er misschien vanuit dat hij dit soort fouten niet maakt.
Heb je zelf al ervaring met het inzetten van AI voor creatief schrijfwerk? Of zou je hier nooit aan beginnen? Laat het me weten in een reactie.
Beeld boven: Midjourney.