Dit is hét vaccin tegen saaiheid in je teksten

Bijgewerkt op 10 februari 2023

De meeste teksten zijn saai en daarom leest niemand ze. Ik noemde het al eens eerder een van de grootste problemen met teksten die ik in mijn jaren als copywriter ben tegengekomen.

Hoe voorkom je saaiheid in je teksten? Dat wil iedere (beginnende) schrijver weten. Dit zijn mijn beste tips uit bijna 20 jaar ervaring met copywriting en schrijven.

Vaccineer jezelf met deze tips en word immuun voor saaiheid!

1. Doe het anders dan anderen

Veel teksten zijn saai omdat ze op dezelfde manier zijn opgezet als andere teksten over hetzelfde onderwerp. Googel de concurrentie voordat je begint met schrijven:

• Maakt iedereen een lijstje met tips? Stel dan zelf een stappenplan voor. 
• Schrijft iedereen een blogartikel? Probeer het dan eens in de vorm van een podcast of een video.
• Maakt iedereen een whitepaper? Vat het dan zelf samen in één overzichtelijke infographic.
• Doet iedereen heel afstandelijk over dit onderwerp? Pak het dan op een persoonlijke manier aan.
• Schrijft iedereen een kort blogartikel, probeer het dan juist met een monsterartikel.

Omdat je de trends volgt, schrijf je hetzelfde als al die anderen. Wees jezelf, houd het bij je eigen ideeën en je schrijft direct minder saai.

via GIPHY

2. Richt je nóg meer op de lezer

Ga in de stoel zitten van de lezer. Degene wiens probleem je met jouw tekst op gaat lossen. Wat voelt hij of zij? Waarvan ligt je lezer ’s nachts wakker? Of: waarvoor zou je haar juist wakker mogen maken?

Een van de grote problemen met copywriting is dat de tekst over jezelf gaat in plaats van over de klant, je lezer. Teksten die alleen maar over jezelf gaan zijn per definitie saai, want je lezer wil weten hoe jij hun probleem op kunt lossen.

• Schrijf je copy alsof je praat tegen een vriend.
• Schets het probleem dat je lezer herkent en draag oplossing aan.
• Gebruik spreektaal (tip: lees je tekst altijd hardop voor).
• Deel een levensles die je zelf ooit hebt geleerd om het voordeel voor je lezer duidelijk te maken.
• Vertel je lezer niets, maar laat ze het zien (show, don’t tell).
• Neem je lezer bij de hand (het is lang niet altijd zo duidelijk als jij denkt).

3. Persoonlijkheid verslaat saaiheid

De meeste schrijvers laten hun persoonlijkheid weg uit hun teksten. En dat is dodelijk. Tenminste, als je géén saaie teksten wilt. Mensen zijn niet geïnteresseerd in louter feitjes, gegevens, citaten, maar willen iets grappigs, iets controversieels, iets ánders zien. 

via GIPHY

Bedenk steeds hoe je jouw unieke persoonlijkheid aan je teksten toe kunt voegen. 

• Misschien moet je daarvoor woorden gebruiken die alleen jij gebruikt. 
• Mogelijk moet je zelfs nieuwe woorden verzinnen.
• Of anekdotes en ervaringen gebruiken die alleen jij kunt oplepelen.
• Clichés en uitdrukkingen ombuigen tot iets van jezelf.
• Lees na het schrijven alles nog eens door en vervang woorden voor woorden die méér bij jou passen.

4. Houd je niet (te veel) in

Hoe vaak heb je het niet gehoord? ‘De tekst moet zakelijker’. ‘Dit vind ik wat te sterk geformuleerd’. Of: ‘Dit is te informeel’.

Je tekst zo schrijven dat niemand er iets bij voelt is iets voor saaie schrijvers. Wil je spannende teksten schrijven, dan zorg je er maar beter voor dat je de woorden zo op schrijft als je ze in je hoofd hebt zitten. Ja, dat vergt lef. Ook van de eventuele opdrachtgever.

Zoek de wrijving op, ga de controverse niet uit de weg. Je kunt als schrijver niet iedereen te vriend houden, basta!

Een geniale quote over dit onderwerp komt uit het boek Over leven en schrijven (On writing) van Stephen King (dat ik alle beginnende en gevorderde schrijvers aanraad vanwege de wijze schrijflessen die erin staan):

“If you expect to succeed as a writer, rudeness should be the second-to-least of your concerns.

The least of all should be polite society and what it expects. If you intend to write as truthfully as you can, your days as a member of polite society are numbered, anyway.”

Stephen King

5. Onthoofd saaie koppen

Je weet onderhand wel dat lezers scanners zijn. Als ze iets interessants tegenkomen, stoppen ze met scannen en gaan ze lezen. Daarom zijn koppen en tussenkoppen zo belangrijk. Ze trekken je lezer in het verhaal door de saaiheid te doden.

Lardeer je verhaal niet alleen met tussenkoppen tijden het schrijven, scherp die tussenkoppen later nog eens aan om méér op te vallen en ze tot leven te brengen. 

Vermijd alleen maar beschrijvende kopregels, hoe verleidelijk ook voor SEO. Creatieve, originele koppen zijn een van de snelste manieren om je tekst spannender te maken.

Een paar eenvoudige voorbeelden:

Van:

10 tips om minder saai te schrijven

Naar:

Dit is hét vaccin tegen saaie teksten

Van:

Wat je kunt leren van honden

Naar:

Dit is wat jouw hond je wil zeggen

Van:

Betere kopregels schrijf je zo

Naar:

Kun je de verleiding weerstaan om op een van deze kopregels te klikken?

Saaie koppen tover je om in pakkende titels door ze persoonlijk te maken, door een vleugje mysterie toe te voegen, door een belangrijke belofte te doen en door ze te larderen met Magische Woorden.

6. Breek met de regels

Je moet de regels kennen, om ze vervolgens te kunnen breken. Dit geldt 100% voor het schrijven van minder saaie teksten. Een tekst die volledig binnen de lijntjes van de grammatica, spelling en etiquette blijft kan niet anders dan saai zijn.

via GIPHY

Schud de boel op, voeg met opzet fouten toe in je tekst, verdraai de grammaticaregels en wees lekker eigenwijs. Dit houdt je lezers op het puntje van hun stoel.

7. Méér emotie

We zijn nu eenmaal geen robots. Zelfs een instructietekst zou een kwinkslag mogen bevatten. Zeker als je tekst méér moet doen dan instrueren, moet je ervoor zorgen dat je de juiste dosis emotie injecteert. Beter te veel dan te weinig.

Het is makkelijk om teksten te typen. Het is moeilijk om emoties in je teksten aan te brengen. Laat mensen voelen waarover je schrijft, dan schrijf je nooit meer een saaie tekst. Streef ernaar op elke pagina zintuiglijke informatie in je teksten te verwerken.

Elke schrijver van fictie zal dit beamen.

via GIPHY

8. Gebruik de kracht van verhalen

Als er iets is wat de aandacht van een lezer trekt, is het een goed verhaal. Iedereen die kinderen heeft of zelf kind is geweest weet het intuïtief: zodra iemand een verhaal begint te vertellen, luisteren we. 

Een verhaal vertellen is iets heel anders dan informatie overdragen. Een verhaal begint met ‘er was eens’ of ‘lang geleden, in een wereld ver weg van hier’. Het heeft een plot, een spanningsboog en personages. Verhalen onthouden we veel beter dan een rijtje saaie informatie.

9. Zet vergelijkingen en metaforen in

Goed figuurlijk taalgebruik helpt de boodschap op een interessante manier voor het voetlicht te krijgen. Vergelijkingen voegen emotie toe en maken je schrijfsels een stuk minder saai.

‘Een metafoor of een vergelijking is als een vaccin tegen saaiheid in je teksten.’

Maak er een uitdaging van om originele vergelijkingen en metaforen te vinden.

10. Wees specifiek in plaats van algemeen

Probeer wat je wilt vertellen altijd op een specifieke manier te doen, met specifieke voorbeelden. Veel saaie teksten zijn saai omdat ze te algemeen zijn. De schrijver probeerde waarschijnlijk een algemeen publiek aan te spreken, maar schreef vervolgens zo algemeen dat de tekst niemand meer aansprak.

Om specifieker te schrijven kun je uitstekend anekdotes gebruiken die je zelf hebt meegemaakt. Voeg je eigen ervaringen toe en je eigen originaliteit om je schrijven naar een hoger niveau te brengen.

Wees niet bang dat je lezer zich er niet in zal herkennen. Het alternatief is veel erger.

via GIPHY

Snelle tips om je teksten meteen minder saai te maken

Oké. Wil je een paar concrete tips om de saaiheid uit je teksten te verjagen? Hier komen ze. Pas deze tips op je eigen teksten toe en ze zijn meteen minder saai.

Maak het korter

Lange zinnen zijn moeilijker om te lezen. Hoe langer een zin duurt, hoe eerder de kans dat de lezer afhaakt. In het algemeen zou je daarom vaker een punt moeten zetten. Een van de snelste manieren om betere en minder saaie teksten te schrijven is door zinnen minder lang te laten voortkabbelen.

Dit betekent overigens niet dat je geen langere zinnen zou mogen gebruiken. Het gaat om het gemiddelde. Lange zinnen wissel je af met korte zinnen. Een bijkomend voordeel is dat je dan een prettiger ritme in je teksten creëert.

Begin je zinnen op een andere manier

Iedere schrijver heeft zijn eigen stijl. Dat is prima, maar zorgt er soms ook voor dat je je zinnen ongemerkt steeds op dezelfde manier begint, bijvoorbeeld steeds met het onderwerp.

Julia moet het proberen. Haar bloed pompt dik in haar slapen. Ze loopt naar de schuur. Ze moet haar ogen even ogen even laten wennen aan het donker. Ze ziet in de het halfdonker een roestige Volkswagen Kever staan.

Je merkt wel hoe saai en herhalend dit klinkt. Doorbreek deze monotone wijze van schrijven door tenminste één van de zinnen op een andere manier te laten beginnen.

Bijvoorbeeld:

Binnen moest ze haar ogen even aan het donker laten wennen.

En:

In het halfdonker ziet ze een roestige Volkswagen Kever staan.

Vermijd de lijdende vorm

De lijdende vorm is een schrijfstijl waarbij niet duidelijk is wie iets doet. Soms is dat met opzet. Soms uit gemakzucht. Doordat de handeling centraal staat in plaats van degene die het doet, is dit een onpersoonlijke vorm van schrijven.

Voorbeelden:

• Fouten werden gemaakt.
• De fiets wordt gerepareerd.
• Er werden meer aangiftes gedaan in 2020.

Door lijdende zinnen om te zetten naar bedrijvende zinnen zijn ze in de meeste gevallen prettiger om te lezen.

• De directeur maakte fouten.
• De fietsenmaker repareert de fiets.
• Burgers deden meer aangiftes in 2020.

Lees je teksten nog eens goed na. Herken de passieve contructies (wordt, worden) en vervang ze door actieve constructies.

Vermijd de naamwoordstijl

Ook de naamwoordstijl is een manier van schrijven die de vaart uit je verhaal haalt. Bij de naamwoordstijl maakt de schrijver van actieve werkwoorden statische zelfstandig naamwoorden door er ‘een’, ‘het’ of ‘de’ voor te zetten.

Voorbeelden:

• Tot je taken behoort het schrijven van teksten.
• De vermindering van het opwarmen van de aarde behoort tot onze grootste uitdagingen.
• Het terugsturen van de formulieren dient voor 1 januari te geschieden.

Je kunt deze zinnen in veel gevallen makkelijk in een actievere werkwoordsvorm gieten:

• Een van je taken is teksten schrijven.
• Verminderen dat de aarde opwarmt, is een van onze grootste uitdagingen.
• U moet de formulieren voor 1 januari terugsturen.

Verbeter je werkwoorden

Is, zijn, was, worden, had, gehad, kunnen, konden, doen, deed, zullen, zouden. Enzovoorts. Het zijn luie, veelvoorkomende werkwoorden. Veel schrijvers gebruiken te veel van deze standaardwerkwoorden in hun zinnen.

Ik zeg niet dat het niet mág, maar probeer ze tot een minimum te beperken door betere werkwoorden te kiezen. Het juiste werkwoord geeft vaak ook meer informatie over de actie en voorkomt dat je bij moet sturen met bijwoorden.

Vergelijk:

• Hij liep snel naar de supermarkt.
• Hij draafde naar de supermarkt.

• Ik deed mijn huiswerk met tegenzin.
• Ik worstelde me door mijn huiswerk.

• Jan was in de zomer in Italië.
• Jan vierde zijn vakantie in Italië.

Vermijd luie woorden

Luie woorden kies je vaak uit gemak. Het zijn bijwoorden omdat je niet helemaal het juiste werkwoord hebt gekozen. Of uitdrukkingen die gewoon te vaak voorkomen zodat ze clichématig zijn.

Een (onvolledige) lijst:

• Heel/heel erg: kies in plaats daarvan het juiste woord, zoals: boos, kwaad, woedend, ziedend.
• Leuk/fijn/prettig: beschrijf in plaats hiervan hoe het voelt of eruitziet.
• Belangrijk/bijzonder: precies wat is er zo belangrijk of bijzonder?
• Fantastisch/heerlijk/geweldig: misschien kun je er zo gauw geen andere woorden voor vinden, maar dat is wél jouw taak als schrijver.
• Dingen/zaken: onduidelijk en ongespecificeerd, dat kan beter!

Kies in plaats van deze woorden voor specifieke woorden die precies beschrijven wat je bedoelt. Ja, dat kost vaak meer tijd. Maar voor de lezer maakt die extra inspanning een wereld van verschil.

Wat ga jij als eerste aanpakken om de saaiheid in jouw teksten te verdrijven?

Beeld: Shutterstock.