Bijgewerkt op 14 april 2023
Ik krijg deze vragen regelmatig: wat voor tekstsoorten zijn er? Wat voor tekstdoelen zijn er? En welke tekstvormen zijn er? Niet zelden komen ze van middelbare scholieren. Maar ook voor professionals is het belangrijk om te weten wat tekstsoorten, tekstvormen en tekstdoelen zijn. En vooral: wat is het verschil tussen deze begrippen?
Je kunt dit artikel ook als video bekijken:
Wat zijn tekstdoelen?
Elke tekst begint met een tekstdoel. Een tekstdoel is het doel dat de schrijver van de tekst met zijn verhaal wil bereiken. Waarom heeft hij de tekst geschreven?
Het tekstdoel van dit blogartikel is bijvoorbeeld: uitleg geven over de verschillende tekstsoorten, tekstdoelen en tekstvormen. Het zal duidelijk zijn dat een advertentie een ander tekstdoel heeft dan een songtekst. En dat een blogartikel een ander tekstdoel heeft dan een ingezonden brief in de krant.
Wat zijn tekstvormen?
Elke tekst heeft ook een vorm. Dat is hoe de tekst eruitziet. De tekst die je nu leest heeft de vorm van een blogartikel. Dat is slechts één vorm.
Welke tekstvormen zijn er dan allemaal? Ook nieuwsberichten, lesboeken, advertenties, recensies, recepten en handleidingen zijn voorbeelden van tekstvormen. Elke tekst die je ergens leest kun je in een specifieke vorm indelen.
Wat zijn tekstsoorten?
Tekstsoorten zijn de verschillende typen teksten die je kunt gebruiken. Soms worden er meer tekstsoorten aangegeven, soms minder. Soms kunnen tekstsoorten ook onder meerdere categorieën worden geschaard. In het algemeen onderscheiden we de volgende tekstsoorten.
1. Persuasieve of activerende teksten
Dit zijn teksten die bedoeld zijn om je over te halen of aan te sporen iets te gaan doen. Met deze tekstsoort heb je veel te maken als je in de reclame werkt, als copywriter of tekstschrijver.
Voorbeelden van persuasieve of activerende teksten zijn folders, advertenties, reclame op internet en recensies.
2. Informerende teksten
Een informerende tekst laat je iets nieuws weten. Je krijgt bij een informerende tekst meestal alleen informatie, geen mening of verdere uitleg.
Voorbeelden van informerende teksten zijn nieuwsberichten op nos.nl of rtlnieuws.nl, verslagen van bedrijven of verenigingen, een werkstuk of een brief van de gemeente.
3. Verklarende of uiteenzettende teksten
Verklarende of uiteenzettende teksten hebben als doel uitleg te geven hoe iets werkt, in elkaar zit of verstaan moet worden. Schoolboeken, handleidingen, instructies, whitepapers en brochures bevatten vaak verklarende of uiteenzettende teksten.
4. Overtuigende of betogende teksten
Met een overtuigende of betogende tekst wil de schrijver de mening van de lezer met argumenten beïnvloeden.
Voorbeelden kunnen zijn: een commentaar of column in een krant of tijdschrift, een toespraak in de Tweede Kamer, een post op sociale media, een recensie over een boek, film of game of een ingezonden brief.
Maar ook een reclametekst moet uiteraard als overtuigende tekst zijn geschreven.
5. Beschouwende of opiniërende teksten
Beschouwende teksten lijken soms op betogende teksten, maar willen het onderwerp eerder van verschillende kanten laten zien dan dat ze de mening van de lezer direct willen beïnvloeden.
Achtergrondartikelen in de krant en op internet kunnen tot de beschouwende teksten worden gerekend, maar ook blogartikelen, columns en brieven. Deze teksten kenmerken zich meestal door argumenten voor meerdere standpunten aan te dragen: enerzijds, anderzijds…
6. Amuserende of ontspannende teksten
Tot slot zijn er de amuserende of ontspannende teksten. Hieronder verstaan we bijvoorbeeld verhalen, strips, romans en gedichten. Het zijn teksten die je meestal voor je plezier leest. Ook songteksten kunnen we tot de amuserende teksten rekenen.
Uiteraard kan een andere tekstsoort dan een amuserende tekst ook amusant zijn. Daarom zit er meestal wel wat overlap in de tekstsoorten.
Samengevat
- Een tekstdoel is: wat wil de schrijver bereiken met zijn tekst?
- Een tekstsoort is: wat is het soort tekst waaronder je de tekst zou scharen?
- Een tekstvorm is: welke vorm heeft de tekst aangenomen?
Hier vind je nog een goede mindmap waarin tekstsoorten, tekstvormen en tekstdoelen duidelijk in schema staan aangegeven.
Wil je zelf betere teksten van alle soorten leren schrijven? Begin dan hier.