B1-schrijven: hoe presteren gemeenten zelf?

Bijgewerkt op 29 november 2022

Gemeenten hebben er vaak de mond van vol: schrijven op B1-niveau, begrijpelijk schrijven voor de burger. Maar hoe staat het eigenlijk met de websites van gemeenten zelf? Kunnen zij in begrijpelijke taal uitleggen hoe je een nieuw paspoort aanvraagt?

Ik nam de proef op de som en checkte het leesniveau van de websites van de 25 grootste Nederlandse gemeenten.

Let op: uiteraard is zo’n check een momentopname. Teksten en websites kunnen ieder moment wijzigen en hopelijk ook verder verbeteren. Wat ik maar wil zeggen is dat dit onderzoek nu al weer verouderd kan zijn.

Maar het gaat om de vraag: hoe presteren Nederlandse gemeenten met begrijpelijke taal op hun sites?

Wat is B1-schrijven eigenlijk?

B1 is een van de taalniveaus van het Europees Referentiekader (ER). Je hebt taalniveau A, B en C en dan van beide niveaus een eenvoudige en een gevorderde variant. B1 zit dus aan de lage kant van de schaal en B2 helt al wat naar de hoge kant van de schaal.

Oorspronkelijk waren deze taalniveaus bedoeld om je vaardigheid in een vreemde taal uit te kunnen drukken in een niveau. Leer je bijvoorbeeld Frans of Duits, dan kun je op een zeker moment een A1- of een A2-toets doen. En als je al wat meer gevorderd bent een B1- of zelfs een B2-test.

C1- en C2-niveaus zijn eigenlijk alleen voorbehouden voor zeer taalvaardige moedertaalsprekers.

Maar deze indeling in taalniveaus wordt ook veel gebruikt als richtsnoer voor binnenlandse teksten. Als het dan gaat om een boodschap voor een breed publiek, dan wil je graag dat zo veel mogelijk mensen die begrijpen.

De taalniveaus van A1 tot en met C2

Taalniveau A1

Iemand met taalniveau A1 is een beginner. Op de vraag of je de taal spreekt zou je antwoorden: ‘een heel klein beetje’. Met taalniveau A1 begrijp je eenvoudige begrippen en zinnen, als de ander langzaam spreekt of als het in eenvoudige bewoordingen beschreven is.

Een voorbeeld van taalniveau A1:

Op 17 april ben ik jarig. Ik word dan 12 jaar. Ik geef een feestje. Kom je ook? We brengen je thuis.

Taalniveau A2

A2 is het niveau van een basisgebruiker van de taal. Mensen die een inburgeringscursus hebben gedaan, zouden op dit niveau moeten zitten. De taalgebruiker snapt eenvoudige en korte boodschappen.

Taalniveau B1

Op taalniveau B1 ben je een zelfstandige gebruiker. Je begrijpt teksten met woorden en zinnen die veelvuldig terugkomen. Onderwerpen zijn het dagelijkse leven en hun eigen werk. Iemand met B1-niveau kan zich redelijk redden.

Een voorbeeld van taalniveau B1:

Gisteren ging ik naar de supermarkt. Ik kocht daar witlof en spinazie. Daarna ging ik naar Nederlandse les. Nederlands is een moeilijke taal.

Taalniveau B2

Taalniveau B2 past bij de gevorderde gebruiker. De schrijver kan in zijn betoog een standpunt innemen en dat duidelijk maken aan de lezer. Ook kan complexere informatie uit het werk en leven in dergelijke teksten zijn verwerkt. Als je niveau B2 beheerst, ben je ook in staat een eenvoudig boek te lezen.

Taalniveau C1

Met taalniveau C1 richt je je op de zeer gevorderde gebruiker. Het gaat dan om uitgebreide verhandelingen over ingewikkelde onderwerpen. Ook abstracte en complexe zaken buiten de gebruikelijke alledaagse werkgerelateerde en privézaken. Een taalgebruiker met C1-niveau heeft waardering voor een bepaalde stijl.

Taalniveau C2

C2 is het hoogste niveau. We hebben het dan over het niveau van hoogopgeleide mensen die de taal als moedertaal hebben of dit niveau na vele jaren studie en onderdompeling hebben bereikt. Teksten kunnen bijzonder abstract en poëtisch zijn. Een beheerser van taalniveau C2 kan eigenlijk alle teksten lezen en daarbij feilloos aanvoelen wat de schrijver bedoelde.

60% begrijpt B1

Zoals je ziet ligt de piek van begrijpelijkheid bij B1-teksten. Volgens de gebruikelijke lijstjes begrijpt 40% van de bevolking een tekst op B1-niveau. Dat houdt in dat zij eenvoudigere teksten in A1- of A2-niveau ook snappen. Bij elkaar opgeteld kom je dan uit op een getalsmatige 60% van de bevolking die teksten op B1-niveau zou moeten begrijpen.

Ga je hoger dan B1 (B2, C1 of C2) dan gaat de begrijpelijkheid snel naar beneden. Nog slechts 25% van de bevolking heeft voldoende taalbeheersing om B2-teksten te begrijpen en C1-teksten zijn nog maar begrijpelijk voor 10%. Slechts zo’n 5% van de bevolking kan praktisch alle teksten aan: van zeer technische handleidingen tot juridische teksten die bol staan van het jargon.

B1-woorden

Ook losse woorden kunnen een B1-taalniveau hebben of een hoger niveau. Dat betekent dat ze voor een deel van je doelgroep niet voldoende begrijpelijk zijn. Losse woorden kun je checken via de online tool Is het B1?

Woorden die er nog niet in staan, kun je eventueel zelf toevoegen. Uiteraard is ook deze tool maar een hulpmiddel. En je kunt er ook voor kiezen om moeilijk woorden uit te leggen. Zo stond het woord ‘copywriter’ er bijvoorbeeld niet eens in. Heb ik meteen maar even toegevoegd met een begrijpelijkere variant.

Het gaat erom dat je je ervan bewust bent welke woorden je gebruikt en hoe je je zinnen opstelt.

Waarom B1 ook belangrijk is voor hoger opgeleiden

Soms wordt gezegd: ik hoef mijn teksten niet op B1-niveau, want ik richt me op hoger opgeleiden. Dat is echter een misvatting. Ook hoger opgeleiden houden niet van ingewikkelde teksten doorspekt met jargon. Dat je je door een tekst kunt worstelen, wil nog niet zeggen dat het ook een prettige ervaring was. Bovendien: als je een (commerciële) boodschap hebt, wil je niet dat mensen zich in moeten spannen om haar te kunnen begrijpen.

In Nederland begrijpt 60% van de bevolking teksten op B1-taalniveau. Maar ook mensen met een hogere opleiding of grotere taalvaardigheid lezen graag teksten op B1-niveau.

Deze zijn nu eenmaal sneller en makkelijker te lezen dan teksten op C2-niveau. Het kost eenvoudigweg minder moeite. Daarom is het eigenlijk voor geen enkele algemene doelgroep aan te raden om C-teksten te schrijven.

Voor de duidelijkheid: B1-schrijven wil niet zeggen dat je in jip-en-janneke-taal schrijft. Wel dat je precies, helder, kort en bondig formuleert.

Steeds meer teksten zijn op taalniveau B1 geschreven

Steeds meer gemeenten en bedrijven gebruiken B1-taalniveau. Je ziet meer en meer websites met eenvoudige taal. Het is tegenwoordig zelfs verplicht voor overheden en bedrijven die een maatschappelijke dienst of product leveren. De overheid vindt dat zij moeten voldoen aan de Webrichtlijnen Drempelvrij. Daar valt B1-taalniveau ook onder.

Schrijven op B1-niveau betekent dat tenminste 60% van alle Nederlanders (onder jouw doelgroep kan dit percentage nog flink hoger zijn) je teksten begrijpt.

Dat betekent ook dat je website beter vindbaar is, je de conversie van je website verhoogt en je omzet vergroot. Het is dus een kleine moeite, met een groot effect.

B1-taalniveau voor alle soorten teksten?

Ja, in principe kunnen alle teksten kunnen op B1-niveau worden geschreven. Zelfs algemene voorwaarden. Maar de ene tekst is wel veel makkelijker in B1-niveau te schrijven dan de andere. En door je tekst te vereenvoudigen moet je opletten dat de boodschap nog wel overeind blijft.. Het is natuurlijk niet de bedoeling de teksten zo te versimpelen, dat je boodschap niet meer overkomt.

Het probleem: de meetbaarheid

Hoe meet je of een tekst in B1-geschreven is? Dat is eigenlijk niet te doen. Teksten schrijven is mensenwerk en is bij iedere opdracht weer anders. Toch zijn er wat tools die je kunt gebruiken voor een snelle check. En zo’n tool gebruik ik dan ook in dit onderzoek, anders zou het al snel wat subjectief worden.

Het onderzoek en de testmethode

Op alle websites klikte ik door naar de informatie over het aanvragen van een paspoort (bij de meeste gemeentewebsites slechts één klik vanaf de homepage).

Op veel websites is een deel van de informatie steeds beschikbaar achter een uitklapmenu. Dat is handig omdat niet alle informatie voor iedereen van toepassing is. Ook wordt een tekst die in zijn geheel uitgeschreven staat op een pagina automatische moeilijker door de lengte.

Om een goede meting te kunnen doen en een goede vergelijking te kunnen maken heb ik echter wel alle informatie steeds in het geheel opengeklapt.

De tekst op die pagina controleerde ik met de Leesniveautool van het Expertisecentrum voor Toegankelijke ICT. Deze kun je per 24 uur 10 keer gratis gebruiken.

De resultaten

Goed, hier komen ze. Dit is mijn oordeel over de leesbaarheid van de websites van de 25 grootste gemeenten in Nederland.

Amsterdam

Url: https://www.amsterdam.nl/burgerzaken/paspoort-en-idkaart/paspoort-aanvragen/
Aantal woorden: 595
Taalniveau: B1/B2

Oordeel

Het taalniveau zit tussen B1 en B2 in. Dat betekent dat de gemeente Amsterdam zeker haar best heeft gedaan, maar op sommige punten net niet begrijpelijk genoeg scoort.

Ik denk dat dit met een paar kleine ingrepen helemaal B1 te krijgen is. Dat zit ‘m waarschijnlijk is het gebruik van lijdende vorm en wat ongelukkig gekozen verwijswoorden: ‘U moet meenemen: uw huidige paspoort, als dit nog niet verlopen was. Deze (sic!) moet u dan inleveren.’

Rotterdam

Url: https://www.rotterdam.nl/loket/paspoort/
Aantal woorden: 1.664
Taalniveau: B2

Oordeel

Het eerste wat opvalt is dat Rotterdam veel meer woorden voor de pagina ‘paspoort aanvragen’ nodig heeft dan Amsterdam. Wel bijna 3 keer zo veel. Ook is de tekst iets lastiger te begrijpen dan die op de website van de gemeente Amsterdam. Dat heeft er ongetwijfeld mee te maken dat de gemeente Rotterdam uitgebreider ingaat op veelgestelde vragen op de pagina.

Den Haag

Url: https://www.denhaag.nl/nl/paspoort-en-identiteitskaart/paspoort-of-zakenpaspoort-aanvragen.htm
Aantal woorden: 793
Taalniveau: B2

Oordeel

De url ziet er wat ingewikkelder uit op de website van Den Haag, maar de tekst is redelijk beknopt en bevat alleen de belangrijkste informatie onder duidelijke koppen. Toch komt de tekst niet onder taalniveau B2, zodat hij slechts voor 25% van de bevolking begrijpelijk is.

Utrecht

Url: https://pki.utrecht.nl/Loket/prodcat/products/getProductDetailsAction.do?id=429
Aantal woorden: 954
Taalniveau: B2

Oordeel

Een niet zo vriendelijk ogende url, maar de duidelijk pagina maakt dat wel weer goed. Speciale vermelding verdient de link naar een speciaal stappenplan op een externe pagina met eenvoudige uitleg over het aanvragen van een paspoort. Maar omdat het hier gaat om de paspoort-pagina’s op de websites van gemeenten, baseer ik mijn oordeel toch op de desbetreffende pagina van utrecht.nl.

Eindhoven

Url: https://www.eindhoven.nl/stad-en-wonen/uittreksels-en-documenten/paspoort-en-identiteitskaart
Aantal woorden: 1.658
Taalniveau: B2

Oordeel

De pagina is direct te bereiken vanaf de homepage, maar door de vormgeving oogt de informatie niet zo heel helder. De koppen zijn wat te klein om direct op te vallen. Eindhoven spreekt zijn inwoners informeel aan met ‘jij’ en ‘jou’. Door veelvuldig gebruik van tekst tussen haakjes en hij/zij-constructies ziet de tekst er niet heel eenvoudig uit.

Tilburg

Url: https://www.tilburg.nl/inwoners/paspoort-rijbewijs-uittreksels/paspoort/
Aantal woorden: 549
Taalniveau: B2

Oordeel

Een heldere url en duidelijke informatie op een pagina met veel witruimte. Ook hier uitklapmenu’s, maar dat zijn er slechts enkele. Toch slaagt de gemeente Tilburg er niet in onder taalniveau B2 te komen.

Almere

Url: https://www.almere.nl/wonen/burgerzaken/paspoort/
Aantal woorden: 980
Taalniveau: B2

Oordeel

Hoewel de url eenvoudig is, is het toch even zoeken op de website van de gemeente Almere naar de paspoortpagina. Om onduidelijke redenen staat deze niet rechtstreeks als een snelkoppeling op de homepage aangegeven. Verder valt op dat de gemeente Almere zich bedient van verschillende video’s op de pagina. Voor sommige mensen zal het inderdaad makkelijker zijn om een video dan een geschreven tekst te begrijpen. De teksten zelf komen niet onder niveau B2 uit.

Groningen

Url: https://gemeente.groningen.nl/paspoort-aanvragen-of-vernieuwen
Aantal woorden: 957
Taalniveau: B2

Oordeel

Een heel heldere website met duidelijk informatie een redelijk beknopte paspoortinfo met duidelijke koppen en links. Toch is de informatie op de pagina nog wat te ingewikkeld voor een lager taalniveau dan B2.

Breda

Url: https://www.breda.nl/paspoort-identiteitskaart-en-rijbewijs
Aantal woorden: 358
Taalniveau: B2

Oordeel

Breda heeft het slim gespeeld en de informatie voor een paspoort en een identiteitskaart uit elkaar getrokken. Het kost wel een klik via een tussenscherm waar ook de informatie voor Nederlanders in het buitenland staat, maar op de pagina zelf kun je veel beknopter zijn. Vreemd is dat het niet is gelukt om het taalniveau op tenminste B1/B2 te krijgen.

Nijmegen

Url: https://www.nijmegen.nl/diensten/paspoort-en-identiteitskaart/paspoort-aanvragen/
Aantal woorden: 508
Taalniveau: B2

Oordeel

Een duidelijk route vanaf de homepage naar de informatiepagina voor een nieuw paspoort op de website van de gemeente Nijmegen. Alle informatie zit achter uitklapmenu’s verborgen. Als we die openklappen, komen we op 508 woorden aan tekst op B2-niveau.

Apeldoorn

Url: https://www.apeldoorn.nl/Paspoort
Aantal woorden: 1.038
Taalniveau: B2

Oordeel

De website van de gemeente Apeldoorn oogt wat gedateerd, maar de informatie wordt wel helder gepresenteerd. De url naar de informatie over het paspoort kan niet makkelijker. Wel makkelijker kan de tekst, die B2 als niveau heeft.

Haarlem

Url: https://www.haarlem.nl/paspoort/
Aantal woorden: 1.195
Taalniveau: B2

Oordeel

De gemeente Haarlem heeft een gezamenlijke homepage met de Haarlemse VVV, waardoor je een klik extra moet maken om bij de gemeentelijke informatie uit te komen. Daar is de paspoortinformatie vervolgens wel goed te vinden.

Enschede

Url: https://www.enschede.nl/enschede.nl/paspoort/paspoort-inwoner-enschede
Aantal woorden: 411
Taalniveau: B2

Oordeel

Een duidelijke site met heldere informatie in korte teksten. De pagina over het aanvragen van een paspoort voor een inwoner van Enschede scoort een B2 op taalniveau.

Arnhem

Url: https://www.arnhem.nl/Inwoners/legitimatie/paspoort
Aantal woorden: 453
aalniveau: B2

Oordeel

Ook op de website van de gemeente Arnhem is de pagina ‘Paspoort’ gemakkelijk te vinden. De informatie op de pagina is niet zo lekker vormgegeven, zodat de pagina er nogal als een blok tekst uitziet. Dit terwijl het aantal woorden niet zo groot is. Ook hier niveau B2.

Amersfoort

Url: https://www.amersfoort.nl/paspoort-rijbewijs-en-uittreksel/to/paspoort.htm
Aantal woorden: 1.297
Taalniveau: B2

Oordeel

Een prettige website waar je de benodigde informatie zo gevonden hebt. Op de paspoort-pagina is de meeste informatie verborgen achter uitklapmenu’s. Wanneer je alles uitklapt, heb je een behoorlijke lap tekst voor je. Maar de informatie ziet er nog steeds prettig leesbaar uit.

Zaanstad

Url: https://www.zaanstad.nl/mozard/!suite86.scherm0325?mVrg=221
Aantal woorden: 420
aalniveau: B2

Oordeel

Een vreemde url en de pagina is ook niet met één klik vanaf de homepage te vinden. Geen uitklapmenu’s op de pagina zelf, maar wel een aantal links naar andere pagina’s en formulieren. Ook hier B2-niveau.

‘s-Hertogenbosch

Url: https://www.s-hertogenbosch.nl/paspoort.html
Aantal woorden: 798
Taalniveau: B2

Oordeel

Een duidelijke link naar de paspoortpagina met daarop overzichtelijke informatie en duidelijke buttons naar ‘paspoort aanvragen’.

Haarlemmermeer

Url: https://haarlemmermeergemeente.nl/taak/paspoort
Aantal woorden: 361
Taalniveau: B1/B2

Oordeel

De informatie is kort en makkelijk te vinden vanaf de homepage van de gemeente Haarlemmermeer. Als een van de weinige gemeenten scoort Haarlemmermeer op B1/B2-niveau. Het scheelt hier wel dat de informatie over ‘meenemen’ en ‘kosten’ op andere tabbladen staat.

Zwolle

Url: https://www.zwolle.nl/wonen-en-leven/leven-reizen-en-papieren/reisdocumenten/paspoort?pk_campaign=tt-meestgevraagd&pk_kwd=reispapieren
Aantal woorden: 493
Taalniveau: B1/B2

Oordeel

De url van de gemeente Zwolle is wat verwarrend, maar de pagina ‘Paspoort’ is wel makkelijk te vinden vanaf de homepage. De informatie is duidelijk met zorg geschreven en bevat weinig moeilijke woorden of lastige grammaticale constructies. De tekst scoort een gecombineerd B1/B2-niveau.

Zoetermeer

Url: https://www.zoetermeer.nl/inwoners/producten-a-z_45918/product/paspoort_645.html
Aantal woorden: 1.432
Taalniveau: B2

Oordeel

De website van de gemeente Zoetermeer ziet er wat gedateerd uit, maar de informatie over het aanvragen van een paspoort is wel makkelijk te vinden. Ook hier zie je veel uitklapmenu’s waar behoorlijk wat tekstuele informatie achter blijkt te zitten. Het taalniveau komt op B2.

Leiden

Url: https://gemeente.leiden.nl/inwoners-en-ondernemers/paspoort-rijbewijs-en-uittreksels/paspoort/
Aantal woorden: 692
Taalniveau: B2

Oordeel

Net als Haarlem schotelt Leiden je een gecombineerde gemeente-/toerisme-homepage voor als je eerst naar leiden.nl gaat. Je moet eerst een keuze maken tussen ‘Bezoek Leiden’ en ‘Gemeente Leiden’. Vervolgens kom je op de daadwerkelijke homepage van de gemeente. Daar is de informatie over paspoorten makkelijk te vinden. Het niveau van de tekst komt echter niet onder B2.

Leeuwarden

Url: https://www.leeuwarden.nl/nl/paspoort-identiteitsbewijs-en-rijbewijs/paspoort
Aantal woorden: 681
Taalniveau: B1/B2

Oordeel

De informatie die we nodig hebben is via de homepage van de gemeente Leeuwarden makkelijk te vinden. Vervolgens moeten we nog wel een keer extra klikken om de keuze tussen een ID-kaart, een rijbewijs of een paspoort te maken. Dat maakt de informatie op de pagina ‘Paspoort’ wel extra helder. De tekst scoort een gecombineerde B1/B2.

Maastricht

Url: https://www.gemeentemaastricht.nl/product/paspoort-of-identiteitskaart-aanvragen/
Aantal woorden: 637
Taalniveau: B1/B2

Oordeel

Op de pagina ‘Paspoort’ van de gemeente Maastricht ziet de informatie er wel wat onoverzichtelijk uit. Er zijn links naar DigiD, de website van de Rijksoverheid en naar ‘online formulieren’.

Dordrecht

Url: https://cms.dordrecht.nl/Inwoners/Overzicht_Inwoners/Paspoort_ID_bewijs_en_rijbewijs/Paspoort_en_identiteitskaart
Aantal woorden: 1.478
aalniveau: B2

Oordeel

De pagina ‘Paspoort en identiteitskaart’ ziet er overzichtelijk uit, met voldoende witruimte, korte alinea’s en heldere koppen. Informatie die je niet direct hoeft te zien is weggewerkt in dropdown-menu’s. Er zijn duidelijke buttons voor het aanvragen en afhalen van je ID. De tekst scoort een B2.

Ede

Url: https://www.ede.nl/aanvragen-en-regelen/paspoort-of-identiteitskaart-aanvragen/
Aantal woorden: 300
Taalniveau: B1/B2

Oordeel

De gemeente Ede heeft haar best gedaan een beknopte en heldere pagina samen te stellen. De vormgeving is rustig met veel wit en in de informatie staat in duidelijke blokken. Ook inhoudelijk is er veel aandacht besteed aan de teksten. Het taalniveau komt op een gecombineerd B1/B2-niveau uit.

Conclusie

Je ziet het aan het bovenstaande lijstje al: puur B1-schrijven is nog niet zo makkelijk. Zeker niet als je instructies en soms lastige begrippen moet benoemen.

De gemeenten die in mijn onderzoek het beste scoorden zijn Amsterdam, Haarlemmermeer, Leeuwarden, Maastricht en Ede. Toch moet ik ook de overige gemeenten complimenten geven. Nergens kwam ik een tekst tegen die op C1-niveau of moeilijker was geschreven.

Deze grootste gemeenten van Nederland hebben duidelijk hun best gedaan om begrijpelijke teksten op hun website te zetten. Dat valt me helemaal niet tegen. Interessant zou het nu zijn om naar de kleinere gemeentes te kijken. Hebben zij de informatievoorziening voor hun burgers ook op orde?

Wil je doorlopend goed blijven scoren op de leesbaarheid en begrijpelijkheid van je teksten? Dan is het belangrijk dat je er ook voortdurend aandacht aan blijft besteden.

Ik wens je veel succes met het schrijven op B1-niveau. Heb je nog vragen, stel ze hieronder dan gerust!